به نقل از میرزا جواد ، بی بی رباب ، میرزا جعفر و میرزاحسن آیت اللهی . ( تحت ویرایش )

حجت الاسلام آقا میرزا محمد جعفر شریف ، پدر حجت الاسلام حاج میرزا علی شریف ( آیت اللهی ) از جمله به این دلیل خانه مسکونی خود را در ضلع شمال شرقی میدان شاه یزد خریده بوده است که گرچه عملا" این خانه در مرز جنوبی شهر یزد قرار گرفته بود ، امٌا به دلیل قبرستان امامزاده جعفر که در آن زمان از شمال به خیابان قیام کنونی ، از شرق به حدود پنجاه متری خانه مشیر الممالک ، از جنوب به نزدیک شاهراه ارتباطی کرمان به اصفهان - کاشان و تهران ( خیابان آیت اللهی کنونی ) ، یا در واقع به کوچه رنگرزی ( در ادامه بازارچه مشیری ) و از غرب به حومه ی جنوبغربی شهر ، شامل بید آباد محدود شده بود و کوچه و پس کوچه چندانی بین آن و کوچه مشیر الممالک ، منتهی به بازارچه ملا اسماعیل وجود نداشت ،  و تا حدودا" سال 1290 شمسی ، میان بر به حوزه علمیه اجدادی خود ، یعنی مدرسه قائمیه ( که امروز به نام مدرسه ملااسماعیل شهرت دارد ) ، و مسجد اعظم یزد ( که امروز بنام مسجد ملااسماعیل شهره است ) برای انجام وظیفه به عنوان ریاست حوزه علمیه مزبور و اقامه نماز جماعت در آن مسجد می رفته است .

اطراف بقعه ی آنروزها کوچک امامزاده جعفر ، در محوطه بسیار وسیعی که « قبرستان امامزاده »  خوانده می شد تتعداد معدودی خانه ساخته بودند که که لابد آنها هم نو  و مثلا" بناشده بین سالهای 1275 و 1290 شمسی بوده اند .

شکل و شمائل شهر یزد در اواخر دوره سلطنت ناصرالدین شاه تقریبا" اینطور بوده است که وقتی قافله ، یا کاروان مال التجاره به این شهر بیرون آمده از دروازه های قدیمی خود می رسیده است مستقیما" وارد یک « بازارچه ورودی شهر » شود ؛ و چه بهتر که در همان محل در کاروانسرائی اتراق کند، و بار اندازی برای تخلیه کالا و بارگیری داشته باشد . جاده ی کرمان به تهران از جنوب قبرستان امامزاده ، یعنی در همین محل کوچه میر قطب و کوچه گودال مصلی (خیابان ایت اللهی ) می گذشته است ؛ و اطراف این جاده را قاعدتا" مراکزی تجاری چون کاروانسراها ، رنگریزی ها ، دباغی ها ، عصاری ها ، روغنگیری ها ، قنادی ها ، و... محل فعالیت خود قرار داده بوده اند .

درهای ورودی به شهر یزد  به ترتیب باراندازها یا لَرد های باجوردی - میرقطب - گودال مصلی - تازیان - حاج یوسف - و میدان شاه بوده اند که عملا" مرز جنوبی شهر یزد در زمان مشروطیت را تشکیل می داده اند . کنار هریک از این لرد ها لااقل یک کاروانسرا ، یک بازارچه ، یک آآهنگری ( نعلچیگری ) و سایر تاسیسات ضروری در رفع نیاز های مسافران رهگذر و تجٌاروجود داشته است .

خانه آقا میرزا محمد جعفر در شمال بازارچه و لرد میدان شاه ( که این لرد در جنوب غربی میدان شاه و تکیه عباسی و در امتداد قبرستان امامزاده بوده است ) قرار داشته است که از آنجا از بازارچه حاج یوسف ( یا بازارچه میدان شاه ) عملا" از شهر خارج شده گوشه شمال غربی قبرستان امامزاده جعفر را طی، به نقطه شمالی محله تازه ساز مشیر الممالک وارد و از آنجا به مسجد و مدرسه می رفته است . محله تازه ساز مشیر الممالک ، در شرق قبرستان امامزاده جعفر ، شامل منزل وی ، « حمام سرخانه » ، کاروانسرا ، بازارچه ، لرد ، و... از اواخر سلطنت ناصر الدین شاه قاجار ، یعنی تخمینا" بین 1275 تا 1285 شمسی ساخته شده است قدمتی آنچنان بیش از این ندارد .

 

ایجاد محلٌه ی حاج یوسف از محله مشیر قدیمی تر است و بیشترمربوط به اوایل تا اواسط سلطنت ناصر الدین شاه قاجار می شود که جاده کرمان به یزد به محل کنونی میدان امیر چقماق ، و از آنجابه جلوی دروازه اصلی شهر باستانی یزد بنام « دروازه مهریز » می رسیده است و با عبور از جائی که هم اکنون بازار خان در آنجا قرار گرفته است ، و لبه جنوبی خندق که « محله لب خندق » در آنجا بنا شده است ، به کاروانسرای پسته ، از سمت چپ به لرد حاج یوسف ، از سمت راست به لرد کیوان ، و......

ساخت و ساز محله لب خندق ، و به ویژه محله حاج یوسف ظاهرا" پس از کشمکش های بابیان با شیعیان دوازده امامی از حوالی 1230 - 1235 شمسی از سمت شمال به جنوب شروع شده است . بنا به شواهد به دست آمده قبرستان بزرگ یزد از همان ضلع جنوب غربی خندق شروع می شده است تا به امامزاده جعفر برسد . .. ، میرعلاء الدین ، از اجداد شریفان ، در همان اواخر دوره صفویان - افغانان با دوره افشاریان در آن محل به خاک سپرده شده است ، و پس از گذشن مدتی در آن محل شروع به خانه سازی شده بخشی از گورستان عمومی که قبر ابوالعلاء الدین در آن قرار داشته است را نیز به تصرف در آورده به صورت منزل مسکونی در آورده اند ؛ با این تفاوت که تصرف کننده محل این قبر که احتمالا" از اعیان و قدرتمندان شهر یزد ، یا وابسته به آنان بوده است بعدا" پشیمان شده ( گفته می شد خواب دیده ) از پستوئی که قبر در آن واقع شده پنجره ای به معبر عمومی برای زیارت  مردم باز کرده است ( که این پنجره تا حدود 1355 - 1357 باز بوده است ) . اعیان از این جهت حدس زده می شود که آن محل ، به دلیل قرار گرفتن بر سرراه تجاری ، قدر و قیمتی افزون داشته بزرگانی چون حافظ الصحه ی بزرگ ، طبیب مشهور یزد در دوره قاجاریان ، ابریشمی ، بزرگترین تاجر نخ ابریشم یزددر آن زمان ، و ... در آنجا منزل گزیده اند .

به این ترتیب ساخت و ساز بر روی بزرگترین قبرستان یزد ، از شمال به جنوب ادامه داشته است تا این که بحث ایجاد نخستین خیابان شرقی - غربی یزد ( که در رژیم سابق خیابان شاه نامیده شده بود و هم اکنون خیابان قیام خوانده می شود ) از یک طرف و هرج و مرج های پس از شهریور 1320 از طرف دیگر برخی از مردم را به فکر خانه سازی در ضلع جنوبی خیابان مزبور ، در ضلع شرقی لرد میدان شاه می اندازد ؛ و طبیعی است که در ابتدا در این تصرف زمین کسانی که از قدرت بیشتری برخوردار بوده اند ، مثل چند لوطی و... موفق تر بوده اند . البته این تصرف اکثرا" به صورتی مشروع صورت گرفته در همان بخش گقته شده در جوار زورخانه ، منزل اشخاص با منزلتی چون مرحوم ساویز بنا شده است ... و بعدا" ساخت و ساز به قسمت شرقی که نامرغوب تر بوده است کشیده شده است ؛ نا مرغوبتر از این لحاظ که شهر یزد اصولا" از نظر جغرافیای شهری بر روی تپه ماهورهای نسبتا" شنی بناشده و توسعه یا فته است و در چنین بلندیهائی علاوه بر مشکل بیشتر دسترسی به آب بیشتر در معرض بادهای گرم و خشک تابستانی و سرد و سوزناک زمستانی بوده اند . نزدیک بودن به « جوب امامزاده » که نقش « مرده شویخانه » ( غسالخانه ) را ایفاء می کرده است نیز مزید بر علت بوده است . اتفاقا" شاید همین مسائل سبب شده بوده اند که این بخش از قبرستان ، یعنی بخش تپه ای شمال شرقی بقعه آنروزی امامزاده جعفر ( که چون این امامزاده را واجب التعظیم نمی شناخته اند بسیار بسیار کوچکتر از بقعه کنونی بوده است ) مطمع نظر میرزا فتح الله خان مشیر الممالک و اطرافیان وی قرار نگیرد .